De geschiedenis van Israël

Er zijn maar weinig bestemmingen in de wereld waar de geschiedenis tot duizenden jaren terug gaat in de tijd. Natuurlijk bestaat de huidige staat Israël pas sinds 1948, toch heeft het gebeid een lange en boeiende geschiedenis die ook mede verklaart waarom de situatie in dit gebied tegenwoordig is zoals ze is. Op deze pagina gaan we dieper in op de geschiedenis van Israël verdeeld in de periode van de oudheid, de middeleeuwen en de recentere geschiedenis vanaf het begin van de twintigste eeuw. Natuurlijk is de geschiedenis van Israël heel complex en onmogelijk om op deze pagina in zijn geheel te behandelen. Toch hopen we dat we de lezers een handvat beiden in de beeldvorming aangaande de geschiedenis van Israël.

Het huidige Israël ligt in het oude Palestina dat deel uitmaakte van het grotere rijk Kanaän dat er al was omstreeks het jaar 2000 voor Christus. Daarvoor waren er ook al nederzettingen in het gebied, zoals Jericho waar al in 8000 voor Christus de eerste nederzettingen waren. De oudste beschavingen komen uit dit gebied. De eerste handelsroutes dateren uit 7000 voor Christus. Met de kopertijd startte de ontwikkeling van metaalbewerking dat weer een nieuwe fase betekende in dit gebied. In het begin werd de koper vooral gebruikt voor juwelen en religieuze objecten, later in de bronstijd werd deze technische ontwikkeling breder toegepast. In 3200 voor Christus ontwikkelen de eerste beschavingen het geschrift. Dat het geschrift er is gekomen had vooral economische en bureaucratische redenen zodat er handelscontracten opgesteld konden worden.

De eerste echte steden werden waarschijnlijk rond 2700 voor Christus gesticht. Eeuwenlang was er een vredige situatie in Kanaän waar in 2500 voor Christus een eind aan kwam. Economische belangen lagen vooral ten grondslag. Zo wilden de Egyptenaren handelsroutes voor zichzelf veiligstellen. Steeds meer bevolkingsgroepen gingen deel uitmaken van Kanaän waardoor steeds meer culturele diversiteit het gebied binnenkwam. Met de komst van culturele- en handelsbelangen kwamen ook de eerste conflicten in het in het gebied. Ook in het gebied van Israël resulteerde dit in de vernietiging van de meeste steden in de periode tussen 1650 en 1550 voor Christus. De regio was een speelbal van de strijd tussen de grootmachten geworden. Vooral de invloed van de verschillende Egyptische dynastieën heeft altijd een grote stempel gedrukt op de omringende gebieden van Egypte. In het Noorden van Kanaän leefden de Feniciërs die door hun succes op het gebied van de zeevaart grofweg rond 1500 voor Christus steeds meer hun stempel drukten op de gebieden waar zij handel dreven. Zo ook het gebied Israël. Fenicië werd een belangrijkste handelsmacht zo na 1200 voor Christus. Het waren dan ook de Feniciërs die nieuwe steden stichtten.

Een nieuwe belangrijke periode was de ijzertijd. Eerst werd ijzer vooral gebruikt voor wapens, maar later ook voor werktuigen waarmee de komst van ijzer voor nieuwe ontwikkelingen zorgde. Nieuwe partijen kwamen zich mengen tussen de Egyptenaren en de Feniciërs. Hiermee veranderde de machtssituatie. Kanaän was regelmatig het slachtoffer van oorlogen. Tussen 1200 en 1100 voor Christus werd Kanaän opgedeeld en kwam zuidelijk Kanaän in handen van de Israëlieten. Eeuwen van verschillende volkeren en oorlogen om macht volgden nog lang. Verschillende koninkrijken manifesteerden zich in het gebied. Dat we voor het eerst kunnen spreken van Israël is in 722 voor Christus wanneer het Koninkrijk Israël wordt gesticht. Terwijl Israël een steeds belangrijker wordende macht werd, werd ook de haat jegens de Israëliërs groter. De gehele koninklijke familie werd uiteindelijk uitgemoord. Verschillende koninkrijken hebben het vervolgens voor korte of langere tijd voor het zeggen gehad.

We slaan even een heel stuk over tot 66 na Christus wanneer de Romeinen inmiddels zich ook hebben gemanifesteerd in dit gebied. Het jaar 66 was het jaar dat de joodse oorlog uitbrak het verzet tegen de Romeinen werd uiteindelijk neergeslagen en in het jaar 73 viel de laatste joodse nederzetting Massada. Na de geboorte van Christus ontstond ook het Christendom in de regio. Inmiddels was er sprake van de Romeinse provincie Syria-Palestyna dat in 390 werd opgesplitst in drie delen. Palaestina Prima, Palaestina secunda en Palaestina Tertia. Vijf jaar later werd het Christendom de religie van het Romeinse rijk en verslechterde de situatie voor de Joden.

In de Middeleeuwen is er een nieuwe religie die zijn opmars doet. Dat begint voor de regio, die later Israël en Palestina zal worden, in 638 wordt kennis gemaakt met de Islam met het binnenvallen van de tweede kalief Omar in al-Chattab. In Jeruzalem komt een einde aan het Byzantijnse bestuur en de Arabieren doen hun intreden door te regeren van 661 tot 750. Op de tempelberg wordt de Al-Aqsamoskee gebouwd op de plek waar eerst de Joodse Tempel stond. Verschillende Arabische kalifaten hebben vervolgens de touwtjes in handen tot de Kruisvaarders hun intrede doen. Jeruzalem wordt in 1099 ingenomen waarmee het Latijnse Koninkrijk van Jeruzalem een feit werd. Vervolgens is het in 1187 sultan Saladin die Jeruzalem op zijn beurt weer verovert. In 1260 nemen de Mongolen het Noorden van Palestina in. Al snel worden zij echter verdreven door het leger van de Mammelukken die inmiddels een staatsgreep hadden gepleegd door de Ajjoebische sultan te vermoorden. In 1291 wordt ook het laatste kruisvaarders bolwerk door de mammelukse sultan Khalil veroverd. Palestina maakte vanaf dan deel uit van een groot rijk dat werd aangestuurd vanuit Caïro. Deze periode liep tot 1516 wanneer het Ottomaanse rijk Palestina verovert en deze bestuurt vanuit Constantinopel. In 1799 komen de troepen van Napoleon kortstondig in dit gebied kijken en tussen 1832 en 1840 is de Egyptische Pasja Mohammed Ali die de macht naar zich toe heeft getrokken waarna vanaf 1840 de Ottomanen het hier weer voor het zeggen kregen.

Inmiddels is ook de opkomst van het zionisme een feit zo richting het eind van de negentiende eeuw. Dit resulteert vanaf 1878 in de eerste Zionistische nederzettingen. In 1880 ontstaat er in Jeruzalem een Joodse meerderheid. Zo aan het einde van de negentiende eeuw komt de eerste grote joodse migratiegolf tot stand. Dit waren joden die op de vlucht waren voor de vele pogroms in Europa. Het is ook in deze periode dat er voor het eerst wordt gepleit voor een Joodse staat in deze regio. Met het toenemende zionisme wordt in 1897 in het Zwitserse Bazel het eerste zionistische congres gehouden met als doel om een thuis voor de joden te creëren in Palestina.

Met het toenemende Zionisme in Europa aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw vlak voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog komt er een tweede nog grotere migratiegolf van joden uit Europa op gang.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog geeft Groot Brittannië de Balfour-verklaring uit. Hierin spreken zij hun steun uit voor de totstandkoming voor de vestiging van een zogezegd ‘Joods Nationaal Thuis’ in Palestina. Het zijn de Britten die uiteindelijk het Ottomaanse rijk verdrijven uit de regio. Op 3 januari 1919 werd de Faisal-Weizmann-overeenkomst getekend. Dit was een overeenkomst dat deel uitmaakte van de vredesconferentie in Parijs en deze werd gesloten tussen Faisal I die korte tijd koning was van het Arabische Koninkrijk Syrië en Chaim Weizmann, de latere eerste president van Israël.

De Britten krijgen in 1920 het mandaat over het Mandaatgebied Palestina. In dit mandaat wordt onder andere een vestiging voor een ‘Joods nationaal tehuis’ In Palestina te bewerkstelligen overeengekomen.

In Europa komen de joden steeds meer in het nauw. Onder leiding van Hitler Duitsland wordt een poging gedaan om alle Joden in het derde rijk uit te roeien. De Holocaust had dramatische gevolgen voor de Joodse gemeenschap. Tijdens de algemene vergadering op 29 november 1947 wordt er door de Verenigde Naties resolutie 181 aangenomen. Hierin wordt aanbevolen om Palestina op de te delen in een Joodse en Arabische staat. Er wordt afgesproken om Palestina op de delen in 56,4 procent Joods gebied en 42,6 procent Palestijns gebied. De Joden waren akkoord met dit verdelingsplan, maar de Arabieren zagen het als een groot onrecht. Het gevolg was dat er een nieuwe burgeroorlog uitbrak in Palestina. In 1948 werd er van 2 april tot 14 mei de Arabisch-Israëlische oorlog gevoerd. Joodse strijdkrachten wisten via deze oorlog het aan de Joodse staat toegewezen gebied veilig te stellen. Op 14 mei 1948 resulteert dit in de Staat Israël. De oorlog tussen de joden en de Arabieren escaleert verder. Grote groepen Arabieren vluchten uit het Israëlisch gebied. De oorlog zou nog standhouden tot 1949. Na deze oorlog heeft het Joodse deel 77 procent van het grondgebied van Palestina in handen. Israël begin met een grote migratiecampagne waarmee circa 800.000 joden vluchten of vertrekken uit Arabische landen. Hiervan strijken er zo’n 600.000 neer in de nieuwe staat Israël. Op 11 mei 1949 treed Israël toe als lid van de Verenigde Naties. In eerste instantie zijn er een groot aantal niet moslim landen die de staat Israël erkennen tussen 1948 en 1950. In 1949 erkent Turkije als eén van de eerste moslimlanden ook de staat Israël. Sinds 1950 is de Knesset geïnstalleerd. Dit is het Israëlische parlement. Een van de eerste wetten die wordt gemaakt is dat alle Joden waar ook ter wereld het recht hebben om zich te vestigen in Israël. Er worden verdere wetten aangenomen om de staat Israël steviger in het zadel te krijgen.

In 1956 begint de Suez-crisis. Er ontstaat een oorlog als gevolg van het Egyptisch nationalisme waarbij Israël, Groot Brittannië en Frankrijk enerzijds en Egypte anderzijds tegen elkaar strijden om de Sinaï. Nadat Israël de Sinaï verovert is de scheepvaart naar Eilat gegarandeerd. In 1957 wordt er een VN troepenmacht gestationeerd in de Gazastrook en trekt Israël zich terug uit de Sinaï en de Gazastrook. In 1964 wordt de PLO opgericht met als doel de vernietiging van de staat Israël. Mede door de koude oorlog ontstaat er een steeds groter wordend blok dat zich tegen Israël keert.

Uiteindelijk resulteert de toekomende isolatie van de staat Israël dat de Egyptische president Nasser voldoende steun krijgt binnen de Arabische wereld om de het Suezkanaal en de Golf van Akaba te blokkeren voor Israëlische scheepvaart. Israël beschouwt deze blokkade als een daad van oorlog. Ook worden de VN vredestroepen gedwongen om het gebied rond het Suezkanaal te verlaten. Ook is er een troepenopbouw van bij verschillende Arabische landen waar te nemen. Het doel is om Israël binnen te vallen.

Er wordt gevreesd voor een nieuwe Arabische invasie en om dit voor te zijn begint Israël zelf met een offensief op 5 juni 1967. De gehele Egyptische luchtmacht wordt vernietigd en ook die van Syrië en Jordanië worden grotendeels uitgeschakeld. Vele tanks worden buitgemaakt en de bemanning gevangen genomen. Na zes dagen werden de vijandigheden gestaakt en was de Zesdaagse Oorlog voorbij. Tijdens de oorlog werden grote delen van de Golanhoogten en de Westelijke Jordaanoever veroverd door Israël. Van eens stabiele situatie was totaal geen sprake. De situatie polariseert verder en resulteert in de Jom Kipoer oorlog in 1973. Israël bouwt Nederzettingen in bezette gebieden. Er zijn zo nu en dan militaire schermutselingen aan de grenzen van Israël en op Jom Kipoer, de grote verzoendag openen Egypte en Syrië een verrassingsaanval op Israël. Het doel was om bezette gebieden te heroveren op Israël, maar Israël houdt stand waarna op 25 oktober 1973 een staakt-het-vuren van kracht was.

Hierna volgt een korte periode van relatieve stabiliteit dat onder andere resulteert in de vrede met Egypte in 1979. Egypte wordt om de vrede uit de Arabische Liga gezet. Van 1980 tot de periode van de Golfoorlog nemen de onrusten weer toen. Jeruzalem werd de ondeelbare eeuwige hoofdstad van het land Israël en de Golanhoogvlakte werd geannexeerd. Als reactie op terreuraanvallen van de PLO vanuit Libanon valt Israël het land binnen en verdrijft men de PLO uit Beiroet. Na twee dagen trekt Israël zich terug. Tijdens de Golfoorlog worden er vanuit Irak ballistische Scud raketten afgevuurd op Israël. Met Patriot afweer uit de VS en Nederland worden de Scud raketten uit de lucht gehaald. In 1987 breekt ook de intifada uit, de Palestijnse opstand tegen Israël.

In 1995 gaan de Oslo akkoorden van kracht worden en wordt er vrede gesloten met de PLO. Yitzhak Rabin en Yasser Arafat krijgen in 1994 de Nobelprijs van de vrede. Een jaar later wordt Rabin vermoord door een extremistische jood tijdens een vredesmanifestatie in tel Aviv. Na 1996 vindt er weer een verharding plaats tussen beide partijen en van 2000 tot 2005 is er de tweede intifada. In deze periode begint men ook met de bouw van een muur langs de westoever en de Gaza. Het blijft onrustig; zo heeft Israël veel hinder van Hamas dat de Palestijnse verkiezingen wint en 2006 begint de Libanese oorlog omdat Hezbollah rakketten afschiet op Israël. In de Amerikaanse stad Annapolis werd een conferentie gehouden in 2007 tussen Israël en de Palestijnse autoriteit en president Bush pleitte in 2008 voor een onafhankelijke Palestijnse staat.

In oktober 2023 gebeurt het volgens kenners onvermijdelijke: de vlam slaat in de pan. Een verrassingsaanval op 7 oktober door de Palestijnse beweging Hamas op het grensgebied van Israël vormt de aanleiding voor een ernstige escalatie van het zo lang voortdurende Israëlisch-Palestijns conflict. Deze gecoördineerde aanval wordt door Israël beantwoord met raketaanvallen op de Gazastrook.

Het smeulend vuurtje wordt al snel een harde strijd met veel onschuldige slachtoffers aan beide kanten. De ontstane oorlogssituatie splijt samenlevingen tot ver buiten Israël. Tal van politici en beroemdheden lijken een standpunt in te nemen in dit conflict waar niemand op zat te wachten. Het lijkt er de eerste dagen op dat je pro-Palestina of pro-Israël moet zijn. Naarmate de gewelddadige situatie voortduurt, merk je dat er meer nuance begint te komen in de meningen van de burgers, terwijl de landen in het Midden-Oosten zich steeds meer uit beginnen te spreken.